Dział Prawny

Czym są utwory audiowizualne?

Utwór audiowizualny (np. film lub program telewizyjny) to przede wszystkim utwór chroniony prawem.

Zgodnie z art. 1 Ustawy przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Według art. 6 Ustawy utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy (legalnie) został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie.

Co to jest publiczny pokaz (publiczne odtworzenie / wyświetlenie) filmu lub innego utworu audiowizualnego?

Publiczne odtworzenie utworu (programu lub filmu) to każdy pokaz utworu odbywający się poza domem, dla osób pozostających w innych relacjach niż rodzinne. 

Kto w przypadku publicznego odtwarzania utworów audiowizualnych udziela licencji?

Autorskie prawa majątkowe przysługują twórcy utworu. Według art. 17 Ustawy twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. W przypadku utworów audiowizualnych autorskie prawa majątkowe przysługują ich producentom.

W okresie od premiery kinowej filmu do momentu wydania go na płytach DVD i Blu-Ray licencji na publiczny pokaz z kopii filmowej może udzielić producent lub kinowy dystrybutor. Od momentu wydania filmu na nośnikach video licencję na publiczne pokazy z tych nośników można również uzyskać od dystrybutora Home Video (pod warunkiem, że posiada stosowne prawa) lub od MPLC.

MPLC reprezentuje ponad 950 producentów filmowych i telewizyjnych. Żadna inna organizacja nie jest uprawniona do występowania w imieniu tych producentów w zakresie licencjonowania publicznego odtwarzania. Opłaty pobierane przez ZAiKS nie stanowią wynagrodzenia dla producenta i ich uiszczanie nie stanowi o legalności publicznej eksploatacji filmu (o czym szerzej poniżej).

Dodatkowe wynagrodzenie dla współtwórców i artystów wykonawców

Zgodnie z art. 70 Ustawy współtwórcom utworu audiowizualnego oraz artystom wykonawcom przysługuje prawo dodatkowego wynagrodzenia z tytułu jego eksploatacji na różnych polach, w tym z tytułu jego publicznego odtwarzania. Ten sam artykuł w ust. 3 wskazuje, że stosowne wynagrodzenie wypłacane jest za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i pokrewnymi. Taką instytucją jest na przykład ZAIKS.

Uwaga! Opłaty pobierane przez ZAiKS nie stanowią wynagrodzenia dla producenta i ich opłacenie nie upoważnia do legalnego publicznego odtwarzania utworów! Należy pamiętać, że z reguły to wyłącznie producent jest uprawniony do tego, aby zezwalać na korzystanie z utworu audiowizualnego jako takiego i jemu należne jest wynagrodzenie za udzielenie takiej zgody.

Jakie są konsekwencje nielegalnego publicznego odtwarzania filmów i innych utworów audiowizualnych?

Jeśli eksploatacja filmu odbywa się bez zgody producenta, czyli bez licencji, dochodzi do naruszenia autorskich praw majątkowych, co skutkuje możliwością skierowania wobec naruszyciela roszczeń cywilnoprawnych przewidzianych Ustawą. Naruszenie autorskich praw majątkowych jest ponadto zagrożone sankcjami karnymi.

Art. 116 Ustawy stanowi, że umyślne korzystanie z utworu bez uprawnienia lub wbrew jego warunkom podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do lat 2. Karze pozbawienia wolności do lat 3 podlega ten, którego działalność miała na celu osiągnięcie korzyści majątkowej. Jeszcze większe zagrożenie ustalono dla osób, które z naruszeń praw autorskich uczyniły sobie stałe źródło dochodu oraz osób, które organizują lub kierują działalnością polegającą na naruszaniu praw autorskich (kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat). Nawet nieumyślne naruszenie praw autorskich może skutkować odpowiedzialnością karną.

Prawo przewiduje również odpowiedzialność podmiotów zbiorowych (osób prawnych i innych jednostek) za czyny zabronione pod groźbą kary, w tym za naruszenie praw autorskich. Podmioty takie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za czyny sprzeczne z prawem popełnione przez osoby fizyczne działające w imieniu lub w interesie tego podmiotu, jeżeli takie zachowanie osoby fizycznej mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, choćby niemajątkową.

Sąd może orzec wobec podmiotu zbiorowego: karę pieniężną w wysokości 1 000 do 5 000 000 PLN (maksymalnie 3% przychodu osiągniętego w danym roku obrotowym), zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi, podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Orzeczenie kary przewidzianej w przepisach dotyczących odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary nie wyłącza odpowiedzialności cywilnej (odszkodowawczej).

Również osoba, która tylko wynajmuje pomieszczenie i/lub pojazd, w którym odbywają się pokazy filmowe może zostać pociągnięta do odpowiedzialności.

W art. 121 w przypadku skazania za czyn określony m. in. w art. 116 Ustawy, sąd orzeka przypadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa, chociażby nie były własnością sprawcy. Sąd może również orzec przepadek przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa, chociażby nie były własnością sprawcy.

Podmiot, którego prawa zostały naruszone, zgodnie z art. 79 Ustawy, może żądać od osoby/podmiotu, która naruszyła autorskie prawa majątkowe między innymi: zaniechania naruszania, usunięcia skutków naruszania, wydania uzyskanych korzyści, naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich pokrzywdzony może dochodzić w postępowaniu karnym, ale może też wystąpić na drogę cywilną.